BIOGRAFÍA
Antonio Ignacio Paz Valverde naceu no Porriño en 1937. Fixo os estudos no colexio dos Xesuítas de Camposancos (A Guarda) onde aprendeu as primeiras nocións de linguaxe musical e piano. Cando tiña arredor de 14 anos xa dirixía o Coro do Colexio. A partir de 1952 tocaba o órgano en misas e funerais e traballaba con pequenos coros relixiosos do Porriño. Con 16 anos compoñía a peza de piano titulada María Teresa, dedicada a quen logo sería a súa esposa, composición que figura como a primeira das súas obras. Estaba aínda cumprindo o servizo militar cando participa como peza esencial na fundación da Coral Polifónica do C.R.C. do Porriño nos últimos meses de 1959. O primeiro grupo dos poemas galegos musicados -e tamén a Misa galega- foron creados entre 1962 e 1969 (O neno dormía, Non cho direi (Adeus), O asúbío, Solo quedeime, Era un airiño soave, No niño novo do vento, Si eu souper, Ao ver que non tiñas nome) son un grupo de pezas de grande interese polo seu propio valor artístico e pola época en que foron creadas.
En 1969, cando a música galega coñecía a irrupción protestataria de Voces Ceibes e a nosa cultura pretendía manifestarse entre a represión e a censura da ditadura, a agrupación coral do Porriño gravaba unha serie de pezas musicais tituladas xenericamente “canzóns galegas”. Como dixemos, foron editadas por primeira vez en tres discos Eps pola casa BCD e logo fundidas nun “long play” publicado en 1972 polo Instituto Argentino de Cultura Gallega de Bos Aires. En 1995, Edicións do Cumio posibilitou a escoita en CD elixindo como título o ano da gravación, 1969.
Máis aló do seu maxistral papel na dirección da Coral que brillou, sen dúbida, entre as dúas ou tres mellores agrupacións cantoras do país nos anos sesenta e setenta do pasado século, foi no eido da composición onde desvelou a súa acusada sensibilidade creadora. Pero ademais disto cabe subliñar o seu papel pioneiro na renovación da canción galega de factura culta, utilizando materiais poéticos contemporáneos nunha feliz selección de autores e poemas. Lembremos que nos concertos de 1962 xa incluían Nouturno e Canzón do paxariño de Faustino Rey Romero. En 1963, O neno dormía de Díaz Xácome; en 1964, Non cho direi (Adeus) de Pérez Creus. E nos seguintes anos continuaría a crear melodías con textos de Cunqueiro, os irmáns Álvarez Blázquez, Celso Emilio Ferreiro, Rosalía de Castro, Blanco Amor, Luís Pimentel ou Manuel María con quen mantivo unha breve pero interesante relación epistolar. En alusión a Voces Ceibes o poeta chairego dicíalle: “Agora que se está intentando unha nova canción moderna en galego, coido que é moi interesante –fundamental- unha renovación da nosa música polifónica, que se estaba quedando con letras de poetas do século pasado e con poemas populares. O intento feito por vostede de utilizar versos de poetas autuales é un indudabel e importante acerto. Penso que a súa laboura pode ser renovadora, fecunda e importante prá nosa cultura”.
Algunhas cantigas que logon tiveron versións moi divulgadas nos anos setenta (Longa noite de pedra, María Soliña, No niño novo do vento) xa tiñan excelentes melodías no papel pautado do compositor porriñés dende anos atrás. Concibidas cun criterio contemporáneo, tanto na escolla de poetas do momento como na liberdade musical do autor a hora de elaborar melodías e acompañamentos, Paz Valverde foi creando -de vagariño- unha colección de cancións galegas que suman ata o momento corenta títulos que representan a parte máis coñecida da súa obra.
Dedicou, tamén, tempo e creación para a música relixiosa (a Misa Galega foi igualmente gravada en 1969), para as composicións de piano, para os ritmos de América vencellados á tradición do canto coral e para o ensaio sobre textos en castelán (Rafael Alberti ou Juan Ramón Jiménez). Realizou unha inxente tarefa como arranxador de música culta e popular. A obra compositiva que conseguimos catalogar esta formada por 164 títulos que poderiamos agrupar nos seguintes apartados: Canzón galega (39 títulos); Cancións en castelán (16); Piano (8); Misas (11); Motetes, himnos e vilancicos (38); Harmonizacións, arranxos, acompañamentos de musica relixiosa (23); Arranxos e adaptacións de música de América (17); Esbozos e arranxos varios (12).
As cancións galegas de Paz Valverde tiveron e teñen unha relevante difusión no eido coral -especialmente O neno dormía- e foron gravadas ou cantadas ao vivo por moitísimas agrupacións galegas ou foráneas (Casablanca, De Ruada, Grup Coral CenGaLlei de Lleida, Coral Villa de Salas de Asturias, Coral de Bielefeld –Alemaña- ou Ondarreta Abesbatza de Bilbao). E alén do ámbito coral, estas composicións foron versioneadas por Carlos Núñez en Os amores libres, Tereza Salgueiro –a fermosa voz dos portugueses Madredeus- en Obrigado, María Manuela en Para Miguel, María do Ceo en No bico un cantar, o grupo madrileño Rara Avis ou, incluso, unha artista pop que pasou polo programa televisivo Operación Triunfo, Eva Carreras, en Aries imperfecto de 2009. Finalmente a cantora lírica Teresa Novoa e o pianista Alejo Amoedo incluen con frecuencia as obras de Paz Valverde nos seus programas.
É realmente difícil disociar o labor estrictamente compositivo das demais partes que conforman o que ao noso entender é unha paixón pola música coral. A carón do compositor está o director, o pedagogo e o promotor de agrupacións corais de xeito que dende a adolescencia ata a actualidade, o nome de Antonio Paz Valverde é sinónimo da verba coralismo. Cantar paixonado que segue a reproducirse na actual actividade do Orfeón porriñés, herdeiro natural daquela Coral Polifónica fundada hai preto de sesenta anos. Coral e compositor que labraron esta pequena xoia da música galega cicelada coa paixón e a humildade dos grandes creadores.
OBRA CATALOGADA
CANCIÓN GALEGA | VARIA | PIANO | MISAS | CANCIÓNS RELIXIOSAS| PERFORMANCES E BOCETOS
(Catalogación realizada sobre a documentación compilada por Fátima Sío, María Teresa Paz Álvarez e Xosé Ramón Paz Antón coa activa participación de Antonio I. Paz Valverde. Indícase a numeración da copia existente no Arquivo Municipal da Imaxe do Porriño [A.M.I.]. Os títulos en letra inclinada corresponden a obras das que se descoñece a partitura).